Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 2012

Πασατέμπος βέρσους Ηλιόσπορος

Το πως εκφράζεται ένας άνθρωπος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μερικοί εκ των κυριοτέρων είναι η παιδεία, η έκθεση σε συνθήκες που ευνοούν τη χρήση λόγου (συζητήσεις, ομιλίες, συνέδρια, θέατρο, σεμινάρια, κοκ) και η ευχέρεια χρόνου που έχει ο κάθε άνθρωπος να ασχοληθεί με κάτι που δεν άπτεται άμεσα της επιβίωσης.

Για παράδειγμα, αν δουλεύεις ολημερίς σε κάποια χειρωνακτική, βαρειά δουλειά, τότε είναι αδύνατον να σου μείνει ενέργεια για οτιδήποτε άλλο εκτός από το να απιθώσεις το κορμί σου κάπου που να μην πονάει πολύ.

Μέσες άκρες, όσο πιο νωρίς εκτεθεί κανείς στο λόγο τόσο πιο γρήγορα διδάσκεται κάποιες τεχνικές, ενώ οι άνθρωποι που για οποιονδήποτε λόγο περνούν πολύ χρόνο μόνοι τους μένουν πίσω, αναπόφευκτα.

Όμως, πως ορίζουμε την επιτυχημένη επικοινωνία; Πότε λέμε ότι κάποιος έχει λέγειν;

Κατ'αρχάς, πρέπει να είναι ικανός ο ομιλητής/συγγραφέας να μεταδώσει στον ακροατή ή αναγνώστη αυτό που σκέφτεται με ακρίβεια, διότι αν ο ακροατής καταλάβει κάτι διαφορετικό από αυτό που σκοπεύαμε να πούμε, τότε γίνονται παρεξηγήσεις και μπερδέματα.

Δεύτερον, πρέπει ο ομιλητής ή συγγραφέας να έχει πειθώ, δηλαδή να μπορεί να πείσει τον άλλον ότι έχει δίκιο, να αποδειχθεί σωστός.

Τρίτον, εφόσον έχουμε μεταδώσει το μήνυμα και αυτό γίνει σωστά αντιληπτό, και εφόσον πείσουμε τον συνομιλητή μας ότι εμείς έχουμε δίκιο, μένει μία μικρή λεπτομέρεια, ζωτικής ωστόσο σημασίας: πρέπει στο τέλος την συζήτησης ο συνομιλητής να συνεχίσει να είναι ήρεμος. Αν για παράδειγμα η συζήτηση εξελιχθεί σε καυγά, τότε όσο καλά και αν τα έχουμε πεί, όσο δίκιο και αν έχουμε, δεν είναι επιτυχής η επικοινωνία, δεν επικοινωνήσαμε τελικά. Δεν συνεννοηθήκαμε, σε τελική ανάλυση.

Γενικά, ένα πλούσιο λεξιλόγιο βοηθά στο να μεταδώσει κανείς με ακρίβεια το μήνυμά του, αλλά δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, αν και ένα πλούσιο λεξιλόγιο είναι επιβλητικό και μπορεί να τραβήξει την προσοχή του συνομιλητή μας και να την κρατήσει αρκετά μέχρι να πούμε εμείς τα δικά μας. Το πλούσιο λεξιλόγιο είναι για την επικοινωνία ότι η ομορφιά για τον έρωτα: η πρώτη εντύπωση, το δόλωμα. Με κατάλληλους χειρισμούς, μπορούμε να βασιζόμαστε πάνω του δια παντός, εύκολα όμως πολλοί εξευτελίζουν το εργαλείο αυτό με υπερβολική χρήση σε αχρείαστες περιστάσεις, όπως μία καλλονή που δίνεται σε πολλούς, γίνεται άχυρο και ανηθικότης. Αν το παρακάνει κανείς, γίνεται κουραστικός και γραφικός, οπότε παύουν να μας ακούνε, οπότε επικοινωνία τέλος.

Αντιστρέφοντας τους όρους, ένα πολύ φτωχό λεξιλόγιο, εκτός από τη δυσκολία στην έκφραση, αποτελεί και μεγάλο εμπόδιο στην ανάπτυξη της σκέψης, διότι  αν κάθε έννοια αντιστοιχεί σε μία λέξη, τότε λίγες λέξεις σημαίνει λίγες έννοιες, και κάποιος που δεν αντιλαμβάνεται τις έννοιες δεν μπορεί να τις αναλύσει.Πως να μιλήσεις για την εντροπία, ας πούμε, αν δεν έχεις ιδέα τί είναι;

Περισσότερο από το λεξιλόγιο, έχει μεγάλη σημασία να έχει κανείς συγκροτημένη σκέψη, να έχει σκεφτεί διεξοδικά τα όσα τον απασχολούν, να έχει εξετάσει το κάθε ζήτημα από πολλές απόψεις, συμπεριλαμβανομένων και των αντιθέτων, ώστε σε ότι συμπέρασμα και αν έχει καταλήξει, να μπορεί να υποστηρίξει τη θέση του με συμπαγή επιχειρήματα. Άρα, περισσότερο από το λεξιλόγιο έχουν σημασία οι εμπειρίες, οι γνώσεις, οι προθέσεις, η προαίρεση.

Το ύφος, επίσης, έχει τεράστια σημασία γιατί δίνει το στίγμα των προθέσεων μας. Ένα υπεροπτικό ύφος θα κάνει τον οποιονδήποτε να δυσανασχετήσει, οι χαρακτηρισμοί και οι υπερβολές επίσης. Η μαγκιά, η ειρωνεία, οι αφορισμοί και τα αξιωματικά τελεσίγραφα δείχνουν έλλειψη επιχειρημάτων, οπότε ισοδυναμούν με παραδοχή ήττας. Όταν κάποιος αρχίσει την ειρωνεία, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν έχει τί άλλο να πεί.

Επίσης, πολύ συχνά τυχαίνει κάποιος να έχει "χάσει" μία διαφωνία χωρίς να το έχει χαμπάρι και αυτό το καταλαβαίνεις όταν ο αντίπαλός σου  πετάει το πρώτο "Κι εσύ που έκανες αυτό...." ή ίσως "Αυτό που είπες είναι μεγάλη χαζομάρα.." πράγμα που σημαίνει ότι έχει περάσει στην αντεπίθεση διότι δεν έχει άλλο τρόπο να "σώσει" την κατάσταση εκτός από μία "ηρωική έξοδο", και δεν αποτελεί τίποτα άλλο από προσπάθεια αντιπερισπασμού, δηλαδή να τραβήξει την προσοχή από το κυρίως θέμα για να παρασύρει τον άλλον σε άσχετα θέματα, να τον αναγκάσει σε αμυντική στάση. Μην τσιμπήσετε! Μην ξεχάσετε το αρχικό, κεντρικό θέμα της συζήτησης. Αγνοείστε τις προσωπικές επιθέσεις γιατί απλά δεν έχουν σχέση με το προκείμενο, και στρέψτε όσο γρηγορότερα γίνεται την κουβέντα πίσω στο αρχικό θέμα.

Τέλος, δεν πρέπει να έχουμε την εντύπωση ότι αν έχουμε την τελευταία λέξη αυτό σημαίνει κάτι. Ο συνομιλητής μπορει΄απλά να απηύδησε με την αδυναμία μας να καταλάβουμε μία απλή αλήθεια. Θεωρούμε ότι επικοινωνήσαμε με επιτυχία όταν δεν χρειάστηκε καν να διαφωνήσουμε, όχι λόγω κάποιας υποκριτικής τακτικής αλλά επειδή σε γενικές γραμμές οι περισσότεροι άνθρωποι συμφωνούν στα βασικά και με μία πολιτισμένη συνεννόηση χωρίς δράματα και υπερβολές συνήθως βρίσκουν την άκρη. Η εμπάθεια που οδηγεί σε καυγάδες πολύ συχνά πηγάζει από μέσα σε εμάς τους ίδιους (όχι πάντα!) και αν ισχύει κάτι τέτοιο πρέπει να έχουμε την αυτογνωσία και την αυτοσυγκράτηση να μην ξεσπάμε στους συνομιλητές μας δια ασήμαντον αφορμήν, ή αν το κάνουμε να είναι για το σωστό, τον αληθινό λόγο και όχι με διάφορες προφάσεις να εξαπολύουμε τα ψυχολογικά μας δεξιά και αριστερά.

Και φυσικά, να μην ξεχνάμε ότι το να μιλάμε, εκτός από ανάγκη είναι και μεγάλη ευχαρίστηση.







4 σχόλια:

  1. Ήρθα να πάρω τον πρωινό μου καφέ μαζί σου φιλενάδα! Ωραία το ανέλυσες πραγματικά. Έτσι είναι. Με τη διαφορά πως σκοπός πάντα των ανθρώπων δυστυχώς δεν είναι η επικοινωνία μέσα από το διάλογο.
    Θαρρείς αλήθεια πως όταν ξεκινάει μια κουβέντα ανάμεσα σε "άνισους" πολιτισμικά και κοινωνικά, πες ας πούμε σε έναν αλλόθρησκο μετανάστη και έναν ακραίο ελληνορθόδοξο, η έγνοια τους είναι με το διάλογο να επικοινωνήσουν?
    Δε νομίζω πως ο διάλογος είναι άσχετος με τις πεποιθήσεις ή τις προθέσεις. Μπορεί ας πούμε ένας άνθρωπος να είναι εξαιρετικός συνομιλητής όταν δεν του θίγονται πεποιθήσεις ή συμφέροντα ή ιδανικά, αλλά να ξεπέσει σε τεχνικές τέτοιες λαϊκίστικες και εριστικές για να αποπροσανατολίσει και να επηρεάσει όταν του θίγονται. Και τότε λες φεύγεις. Γιατί δεν πρόκειται να επικοινωνήσεις. Κατά την άποψή μου δεν φεύγεις.
    Και ο καυγάς είναι επικοινωνία. Πόσες φορές δεν χρειάστηκε να συγκρουστείς κατα μέτωπο, με κάποιον που στην τελική ευθεία λέγατε τα ίδια πράγματα, αλλά διεκδικούσατε εγωιστικά την πρωτοτυπία και στο τέλος γίνατε φίλοι?
    Εμένα μου τύχαινε αυτό πολύ στο σχολείο και λίγο σπανιότερα στην ενήλικη ζωή μου, που μπήκε στη μέση η υποκρισία και το συμφέρον πιο έντονα και έχουν αποκρυσταλλωθεί οι θέσεις και οι στάσεις ζωής. Ξέρω, ας πούμε, πολλοί κόσμο που η κοινωνική τους θέση δεν τους επιτρέπει να μιλήσουν όπως γουστάρουν και επιδίδονται σε "μεδουσιές" όταν συζητούν. Χτυπήματα κάτω από τη μέση με το γάντι...
    Ενώ θα ήθελαν πολύ να βγουν και να τα πουν χοντρά πάμπολλες φορές!
    Έχει αποδειχθεί επιστημονικά τελευταία, πως ο καρκίνος δεν είναι τρόπος ζωής και διατροφικών συνηθειών αλλά τρόπος σκέψης. Και ο ανελεύθερος και καταναγκαστικός τρόπος σκέψης και στη συνέχεια τρόπος του διαλέγεσθαι, είναι κληρονομικός και δεν είναι τα γονίδια που κληροδοτούνται. Η ψυχοσύνθεσή μας και οι προβολές της μέσα από το λόγο, μέσα από τη σκέψη ως εκ τούτου, κάνουν τα καρκινώματα και στο σώμα μας και στην (επι)κοινωνία μας.
    Να χαίρεσαι αν έρχεται κάποιος και με διαφωνία και με συμφωνία. Αυτό είναι επικοινωνία. Τα κακά χαμπαράκια είναι να μην έρχεται κανείς, ούτε να συμφωνήσει ούτε να διαφωνήσει μαζί σου.
    Ευχές πολλές!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Συμφωνώ με όσα σημειώνεις, αλλά πρέπει να τονίσουμε ότι το λεξιλόγιο είναι ένας συνδυασμός μόρφωσης ατομικής και οικογενειακής. Η κόρη μου μεγαλωμένη σε ένα περιβάλλον μορφωμένο (με πολύ διάβασμα και πολύ λίγη τηλεόραση) ήδη στα 3 της έχει πολύ πλούσιο λεξιλόγιο κι ικανότητα μετάδοσης μηνυμάτων. Αυτό ισχύει για όλους.
    Παράλληλα, η ατομική μόρφωση συνδέεται άμεσα με την οικογενειακή μόρφωση (ως στήριγμα βιωματικό -όχι ενσυνείδητο) και την κοινωνική θέση της οικογένειας. Και όλα αυτά διαφαίνονται από το πώς οδηγεί κάποιος μέχρι το τι είδους μουσική ακουέι...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ε ναι, ειδικά για εσάς τσι γυναίκαι, το να παρλάρετε είναι διασκέδαση!

    :p

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. georgina
    έτσι. απλά επειδή ο θυμός είναι λίγο δσάρεστος έχουμε μάθει να τον θεωρούμε κακό.

    δείμε
    φυσικά και είναι καλύτερα να έχεις καλό λεξιλόγιο από το να μην το έχεις. Όμως μόνο του δεν αρκεί για να σε κάνει καλό ομιλητή.

    άμπαν
    γούστο μας και καπέλο μας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Βράζει το καζάνι!