Πασατέμπος βέρσους Ηλιόσπορος

Το πως εκφράζεται ένας άνθρωπος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μερικοί εκ των κυριοτέρων είναι η παιδεία, η έκθεση σε συνθήκες που ευνοούν τη χρήση λόγου (συζητήσεις, ομιλίες, συνέδρια, θέατρο, σεμινάρια, κοκ) και η ευχέρεια χρόνου που έχει ο κάθε άνθρωπος να ασχοληθεί με κάτι που δεν άπτεται άμεσα της επιβίωσης.

Για παράδειγμα, αν δουλεύεις ολημερίς σε κάποια χειρωνακτική, βαρειά δουλειά, τότε είναι αδύνατον να σου μείνει ενέργεια για οτιδήποτε άλλο εκτός από το να απιθώσεις το κορμί σου κάπου που να μην πονάει πολύ.

Μέσες άκρες, όσο πιο νωρίς εκτεθεί κανείς στο λόγο τόσο πιο γρήγορα διδάσκεται κάποιες τεχνικές, ενώ οι άνθρωποι που για οποιονδήποτε λόγο περνούν πολύ χρόνο μόνοι τους μένουν πίσω, αναπόφευκτα.

Όμως, πως ορίζουμε την επιτυχημένη επικοινωνία; Πότε λέμε ότι κάποιος έχει λέγειν;

Κατ'αρχάς, πρέπει να είναι ικανός ο ομιλητής/συγγραφέας να μεταδώσει στον ακροατή ή αναγνώστη αυτό που σκέφτεται με ακρίβεια, διότι αν ο ακροατής καταλάβει κάτι διαφορετικό από αυτό που σκοπεύαμε να πούμε, τότε γίνονται παρεξηγήσεις και μπερδέματα.

Δεύτερον, πρέπει ο ομιλητής ή συγγραφέας να έχει πειθώ, δηλαδή να μπορεί να πείσει τον άλλον ότι έχει δίκιο, να αποδειχθεί σωστός.

Τρίτον, εφόσον έχουμε μεταδώσει το μήνυμα και αυτό γίνει σωστά αντιληπτό, και εφόσον πείσουμε τον συνομιλητή μας ότι εμείς έχουμε δίκιο, μένει μία μικρή λεπτομέρεια, ζωτικής ωστόσο σημασίας: πρέπει στο τέλος την συζήτησης ο συνομιλητής να συνεχίσει να είναι ήρεμος. Αν για παράδειγμα η συζήτηση εξελιχθεί σε καυγά, τότε όσο καλά και αν τα έχουμε πεί, όσο δίκιο και αν έχουμε, δεν είναι επιτυχής η επικοινωνία, δεν επικοινωνήσαμε τελικά. Δεν συνεννοηθήκαμε, σε τελική ανάλυση.

Γενικά, ένα πλούσιο λεξιλόγιο βοηθά στο να μεταδώσει κανείς με ακρίβεια το μήνυμά του, αλλά δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, αν και ένα πλούσιο λεξιλόγιο είναι επιβλητικό και μπορεί να τραβήξει την προσοχή του συνομιλητή μας και να την κρατήσει αρκετά μέχρι να πούμε εμείς τα δικά μας. Το πλούσιο λεξιλόγιο είναι για την επικοινωνία ότι η ομορφιά για τον έρωτα: η πρώτη εντύπωση, το δόλωμα. Με κατάλληλους χειρισμούς, μπορούμε να βασιζόμαστε πάνω του δια παντός, εύκολα όμως πολλοί εξευτελίζουν το εργαλείο αυτό με υπερβολική χρήση σε αχρείαστες περιστάσεις, όπως μία καλλονή που δίνεται σε πολλούς, γίνεται άχυρο και ανηθικότης. Αν το παρακάνει κανείς, γίνεται κουραστικός και γραφικός, οπότε παύουν να μας ακούνε, οπότε επικοινωνία τέλος.

Αντιστρέφοντας τους όρους, ένα πολύ φτωχό λεξιλόγιο, εκτός από τη δυσκολία στην έκφραση, αποτελεί και μεγάλο εμπόδιο στην ανάπτυξη της σκέψης, διότι  αν κάθε έννοια αντιστοιχεί σε μία λέξη, τότε λίγες λέξεις σημαίνει λίγες έννοιες, και κάποιος που δεν αντιλαμβάνεται τις έννοιες δεν μπορεί να τις αναλύσει.Πως να μιλήσεις για την εντροπία, ας πούμε, αν δεν έχεις ιδέα τί είναι;

Περισσότερο από το λεξιλόγιο, έχει μεγάλη σημασία να έχει κανείς συγκροτημένη σκέψη, να έχει σκεφτεί διεξοδικά τα όσα τον απασχολούν, να έχει εξετάσει το κάθε ζήτημα από πολλές απόψεις, συμπεριλαμβανομένων και των αντιθέτων, ώστε σε ότι συμπέρασμα και αν έχει καταλήξει, να μπορεί να υποστηρίξει τη θέση του με συμπαγή επιχειρήματα. Άρα, περισσότερο από το λεξιλόγιο έχουν σημασία οι εμπειρίες, οι γνώσεις, οι προθέσεις, η προαίρεση.

Το ύφος, επίσης, έχει τεράστια σημασία γιατί δίνει το στίγμα των προθέσεων μας. Ένα υπεροπτικό ύφος θα κάνει τον οποιονδήποτε να δυσανασχετήσει, οι χαρακτηρισμοί και οι υπερβολές επίσης. Η μαγκιά, η ειρωνεία, οι αφορισμοί και τα αξιωματικά τελεσίγραφα δείχνουν έλλειψη επιχειρημάτων, οπότε ισοδυναμούν με παραδοχή ήττας. Όταν κάποιος αρχίσει την ειρωνεία, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν έχει τί άλλο να πεί.

Επίσης, πολύ συχνά τυχαίνει κάποιος να έχει "χάσει" μία διαφωνία χωρίς να το έχει χαμπάρι και αυτό το καταλαβαίνεις όταν ο αντίπαλός σου  πετάει το πρώτο "Κι εσύ που έκανες αυτό...." ή ίσως "Αυτό που είπες είναι μεγάλη χαζομάρα.." πράγμα που σημαίνει ότι έχει περάσει στην αντεπίθεση διότι δεν έχει άλλο τρόπο να "σώσει" την κατάσταση εκτός από μία "ηρωική έξοδο", και δεν αποτελεί τίποτα άλλο από προσπάθεια αντιπερισπασμού, δηλαδή να τραβήξει την προσοχή από το κυρίως θέμα για να παρασύρει τον άλλον σε άσχετα θέματα, να τον αναγκάσει σε αμυντική στάση. Μην τσιμπήσετε! Μην ξεχάσετε το αρχικό, κεντρικό θέμα της συζήτησης. Αγνοείστε τις προσωπικές επιθέσεις γιατί απλά δεν έχουν σχέση με το προκείμενο, και στρέψτε όσο γρηγορότερα γίνεται την κουβέντα πίσω στο αρχικό θέμα.

Τέλος, δεν πρέπει να έχουμε την εντύπωση ότι αν έχουμε την τελευταία λέξη αυτό σημαίνει κάτι. Ο συνομιλητής μπορει΄απλά να απηύδησε με την αδυναμία μας να καταλάβουμε μία απλή αλήθεια. Θεωρούμε ότι επικοινωνήσαμε με επιτυχία όταν δεν χρειάστηκε καν να διαφωνήσουμε, όχι λόγω κάποιας υποκριτικής τακτικής αλλά επειδή σε γενικές γραμμές οι περισσότεροι άνθρωποι συμφωνούν στα βασικά και με μία πολιτισμένη συνεννόηση χωρίς δράματα και υπερβολές συνήθως βρίσκουν την άκρη. Η εμπάθεια που οδηγεί σε καυγάδες πολύ συχνά πηγάζει από μέσα σε εμάς τους ίδιους (όχι πάντα!) και αν ισχύει κάτι τέτοιο πρέπει να έχουμε την αυτογνωσία και την αυτοσυγκράτηση να μην ξεσπάμε στους συνομιλητές μας δια ασήμαντον αφορμήν, ή αν το κάνουμε να είναι για το σωστό, τον αληθινό λόγο και όχι με διάφορες προφάσεις να εξαπολύουμε τα ψυχολογικά μας δεξιά και αριστερά.

Και φυσικά, να μην ξεχνάμε ότι το να μιλάμε, εκτός από ανάγκη είναι και μεγάλη ευχαρίστηση.