Πως να γίνετε Σοφός

• Το παρόν δεν αναρτάται από μία σοφή, αλλά από κάποια που έχει γνωρίσει κάποιους που θεωρεί σοφούς.
• Το τι θεωρεί ο καθένας σοφία είναι λίγο ρευστό, κάπως αόριστο, γιατί υπάρχουν σοφοί που μεταξύ τους ελάχιστα κοινά έχουν. Άλλωστε, τον ίδιο άνθρωπο που ο ένας θεωρεί σοφό ο άλλος μπορεί να θεωρεί απλώς εξυπνάκια, και το αντίστροφο. Υπάρχουν κάποιοι, ελάχιστοι, που θεωρούνται καθολικά σοφοί από τα άτομα της κοινωνίας στην οποία ζούν, άτομα που όλοι σέβονται και ζητούν τη γνώμη τους, αν και ούτε αυτό αποτελεί κριτήριο, αφού το να γνωρίζει κανείς πολλά δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι έγινε και σοφός. Πράγματι, πολλοί άνθρωποι με πολλές γνώσεις και βαθειά καλλιέργεια, κάθε άλλο παρά σοφοί μπορούν να χαρακτηριστούν με όλα αυτά τα παράλογα πράγματα που κάνουν, απογοητεύοντας τους πάντες.
• Κατά τη δική μου αντίληψη, που δεν είναι και πρωτάκουστη, η σοφία εμφανίζεται εκεί που η μεγάλη γνώση τέμνεται με τη μεγάλη ηθική.
• Η μεγάλη γνώση, παρόλο που θεωρείται ότι φέρνει περισσότερες σκοτούρες και μεγαλύτερες ευθύνες, είναι λυτρωτική όταν αρχίζει κανείς να συσχετίζει τα δεδομένα κατανοώντας τις δομές ανάμεσα στα φαινόμενα, όταν όλες οι γνώσεις γίνονται μία ολοφάνερη αλληλουχία, μία κοσμική συνάρτηση. Η πραγματική γνώση, εκτός από ευθύνη, φέρνει και ηρεμία, γιατί οι περισσότερες αγωνίες προέρχονται από εκείνα που δε γνωρίζουμε, άρα δεν ελέγχουμε. Η μεγάλη γνώση, όσα περισσότερα γνωρίζουμε δηλαδή, τελικά καταλήγουν στη διαπίστωση ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τον κόσμο, μπορούμε όμως να κινηθούμε μέσα στο ρεύμα της πραγματικότητας όχι κόντρα, αλλά με τόση αρμονία και τόση θέληση ώστε να μην πνιγούμε και χωρίς να μείνουν όλα ίδια. Οι άνθρωποι που θεωρώ σοφούς, δεν είναι οι πιο μορφωμένοι που έχω γνωρίσει, αλλά αυτοί που έχουν φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα, συν τοις άλλοις.
• Το πρώτο βήμα είναι η γνώση του εαυτού, κάτι που συντελείται πολύ νωρίς, από τα βρεφικά χρόνια μας και διαρκεί πολύ ή λίγο, διαφορετικά για τον καθένα. Το σώμα μας, οι προτιμήσεις μας, οι πεποιθήσεις και οι ανάγκες μας. Είναι κάτι το ασυναίσθητο και αυτό το καταλαβαίνει κανείς όταν τους ρωτήσεις τί είναι αυτό που πραγματικά θέλουν. Οι περισσότεροι θα ισχυριστούν το ένα ή το άλλο, όταν όμως η ζωή τους φέρει το απροσδόκητο, είναι απροσδόκητα ευτυχείς, όπως όταν χάνεις τη δουλειά που τόσο πάσχιζες να πάρεις και ξαφνικά έφτιαξε το κέφι σου. Αυτό συμβαίνει γιατί, για να μάθεις τον εαυτό σου πρέπει να τον συγκρίνεις με ότι υπάρχει τριγύρω.
• Με τον φυσικό κόσμο, για αρχή. Το δέντρο, η λάσπη, οι πέτρες, οι πασχαλίτσες, η βροχή, τα σύννεφα, η σκόνη, οι γάτες, τα σπουργίτια και οι δεκαοχτούρες, οι κάμπιες, η σανίδα, το βουνό, το ποτάμι, το κύμα, το χορτάρι, η σκιά. Η αναμέτρηση με τα στοιχεία της φύσης δίνει γνώση των ρυθμών που δεν παραβιάζονται, καταλαβαίνεις από που ξεκινούν όλα και γιατί δε γίνεται αλλιώς. Σκαρφαλώνοντας ένα δέντρο, μαθαίνεις το δέντρο αλλά και το μήκος του χεριού σου.
• Μετά, η αναμέτρηση με τις προκλήσεις της ζωής. Οι διάφοροι στόχοι που επιλέγουμε να ακολουθήσουμε, οι τρόποι που θα δράσουμε, το πως θα αντιδράσουμε στη μία ή στην άλλη πρόκληση και το αποτέλεσμα που θα έχει αυτό. Οι παλιοί λέγανε ότι αν δεν παντρέψεις παιδί κι αν δεν χτίσεις σπίτι, δεν ξέρεις τί είναι ζωή.
• Τέλος, οι άλλοι άνθρωποι.Ο άντρας, το παιδί, η γυναίκα, ο μαχητής, η μητέρα, ο δάσκαλος, η εταίρα και ο αρτοποιός. Οι άλλοι άνθρωποι είναι κάτι το μαγικό, ένα αντικείμενο που δεν τελειώνει ποτέ, κάτι που ποτέ δεν εξαντλείται σε πρωτοτυπία και γοητεία. Είναι η πιο μεγάλη πρόκληση, γιατί ενώ η πέτρα είναι πέτρα και η λάσπη λάσπη, ο άνθρωπος κρατά τη σκέψη κλειδωμένη στο κρανίο και όλη μας η ευφυΐα χρειάζεται για να καταλάβουμε τι λέει αυτός που μας μιλάει, έστω κι αν είναι μόνο για τις ντομάτες στο μανάβικο. Η συνάρτηση της ομιλίας με την πράξη, τη σκέψη, το συναίσθημα και την αντίδραση, είναι ο λόγος που γράφουμε και διαβάζουμε, που μελετάμε, μορφωνόμαστε και συζητάμε, κάτι που ποτέ δεν τελειώνει. Κατανοώντας έναν-έναν όσους συναντούμε, ίσως τελικά φτάσουμε σε εκείνη τη γνώση που δε μας στεναχωρεί αλλά που μας δίνει ηρεμία, που μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς με όσα ξέρουμε και όχι κατατρεγμένοι από το άγνωστο, από τους άγνωστους πες καλύτερα.
• Τώρα, η ηθική είναι δύσκολο θέμα. Για άλλη μία φορά, ηθική δεν είναι ανάμεσα στα σκέλια μας αλλά μέσα στο κεφάλι μας. Οι προθέσεις μας, το να βλέπουμε τι συνέπειες έχουν αυτά που αποφασίζουμε να πούμε ή να κάνουμε, το πόσο πετυχαίνουμε το καλό και πόσο διαβολικά αποτυγχάνουμε μερικές φορές, όλα αυτά δεν είναι κάτι το μετρήσιμο και μόνο διαισθάνονται οι άνθρωποι τη σοφία καποιανού. Γνωρίζοντας τους ανθρώπους, η γνώση και η ηθική δεν μπορούν παρά να συναντηθούν εκεί που με μεγάλη ταπεινότητα αναγνωρίζεις ότι τίποτα δεν ελέγχεται αλλά όλα είναι δυνατόν να γίνουν λίγο καλύτερα με ένα απλό νεύμα ή μία απλή στροφή.
• Το να γνωρίζει κανείς την αδικία του κόσμου χωρίς να γίνει κυνικός δηλαδή να πιστεύει ότι και καλά πράγματα γίνονται, είναι μία καλή αρχή. Το να γνωρίζει κανείς τις αδυναμίες των ανθρώπων χωρίς να τους περιφρονεί και χωρίς να τους ψέγει, αλλά να βλέπει τη δυνατότητα που έχουν, είναι και αυτό ένα καλό πρώτο βήμα, γιατί οι δύο σοφοί που γνώρισα, βγαλμένοι μέσα από τη γή και οι δύο, δεν είχαν περιφρόνηση για κανέναν, αν και πολλές φορές γελούσαν σαν παιδιά με όσα έβλεπαν.
• Τώρα, δεν έχω για σοφούς τους τεχνοκράτες ούτε του λόγιους, ψυχολόγους και επιστήμονες γιατί τόση σχέση έχουν με τη ζωή όσο ο τζογαδόρος με το χρήμα. Πως να διεκδικήσεις τη σοφία, κλεισμένος μόνος μέσα σε μία τσιμεντένια κατασκευή, οχυρωμένος πίσω από το σαβουάρ βίβρ της αδιαφορίας και μόνο τρώγοντας τη φύση μαριναρισμένη σε μπαλσάμικο ? Πως να αλληλεπιδράσεις με τους άλλους όταν επιφυλακτικά περιμένεις πότε κι από που θα σου ριχτούν? Πως θα πάρεις αν δεν εκτεθείς?