Πάλι πάλι, και τέλος.

• Έτσι λειτουργεί η τέχνη.
• Αρχικά κάτι προξενεί ένα συναίσθημα στον καλλιτέχνη, με αποτέλεσμα εκείνος να το εξωτερικεύσει με την τέχνη του. Ο αποδέκτης θα νιώσει αυτό που ένιωσε ο καλλιτέχνης: επικοινωνία. Ο αποδέκτης θα δείξει τη συγκίνησή του, είτε με χειροκρότημα, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο και έτσι θα ολοκληρωθεί η συναισθηματική συνομιλία, και τότε μάλλον και οι δύο θα νιώθουν λίγο πιο εντάξει, λιγότερο μόνοι και περισσότερο ξαλαφρωμένοι από τα παγιδευμένα αισθήματα, έστω και σε υποσυνείδητο επίπεδο, έστω κι αν δεν έχουν πλήρη συναίσθηση του τι μόλις συνέβη. Αφού έχει συμβεί αυτό, όλοι θα συνεχίσουν τη ζωή τους, μέχρι την επόμενη συναυλία, παράσταση, έκθεση και τα λοιπά, ή μέχρι κάποιο μεράκι να τους φέρει ξανά τον έναν μπροστά στον άλλον. Άρα, καλλιτέχνης και μόνος κρυψίνους, δεν γίνεται. Δεν αρκεί να πείς κάτι, πρέπει και να το ακούσει κάποιος, και μάλιστα όχι απλά να το ακούσει αλλά και να το νιώσει μέσα του, να το κάνει δικό του.
• Το οποίο μας φέρνει στο ζήτημα του σκοπού: ποιος είναι ο σκοπός της τέχνης? Θα μπορούσαμε να ξοδέψουμε πολύ χαρτί και μελάνι εξετάζοντας την ιστορία της τέχνης ή τα ψυχολογικά προφίλ των καλλιτεχνών, είναι όμως πιο εύκολο να το διαπιστώσουμε εκ του αποτελέσματος. Δηλαδή εμείς οι ίδιοι, τι εισπράττουμε από τα τραγούδια που ακούμε, από τις ταινίες που παρακολουθούμε, από τα γλυπτά που θαυμάζουμε, γιατί τα κάνουμε όλα αυτά?
• Η ανταλλαγή συναισθημάτων είναι το ζητούμενο και το μέσο ταυτόχρονα, η επικοινωνία. Άρα, γιατί θέλουμε την επικοινωνία? Μα, για να καταλάβουμε φυσικά. Γιατί είναι ωραίο να σε καταλαβαίνουν και να σε δέχονται για αυτό που κατάλαβαν ότι επικοινώνησες προς εκείνους, τους άλλους. Γιατί είναι ωραίο να τους καταλαβαίνεις και να τους δέχεσαι για αυτό που καταλαβαίνεις ότι εκείνοι , οι άλλοι, επικοινώνησαν προς εσένα.
• Γιατί να καταλάβουμε?
• Δεν είναι και πολύ σίγουρο αλλά, ανάγοντας την κάθε έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας σε κάποιο πρωτόγονο ένστικτο, ίσως θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι αυτό που τώρα αποκαλούμε τέχνη είναι αυτό που κάποτε οι πρόγονοί μας έκαναν σκούζοντας από κλαρί σε κλαρί όταν παρουσιάζονταν κάποιος κίνδυνος. Η επικοινωνία δηλαδή, έχει σκοπό την προειδοποίηση και καλύτερη προφύλαξη της ομάδας από κινδύνους. Και όταν κάποιος σε ειδοποιεί, τότε μάλλον είναι φίλος και τότε νιώθεις ασφαλής. Γιατί το κάθε τι που έχει συμβεί σε κάποιον, θα μπορούσε να συμβεί και σε εμάς τους ίδιους, και με την επικοινωνία, με την κατανόηση δηλαδή, γινόμαστε όλοι ίδιοι, κανείς δεν είναι μόνος.
• Μα, δεν το κάνουν μόνον οι καλλιτέχνες αυτό. Είναι ανάγκη να τραγουδήσεις για να πετύχεις αυτό τον σκοπό? Όχι, βέβαια. Η αλήθεια είναι όμως ότι, ενώ με τον απλό λόγο απευθύνεται κανείς στη λογική, με την τέχνη χτυπάει κατευθείαν στο κέντρο του ενστίκτου, στο συναίσθημα, με αποτελέσματα πολύ πιο άμεσα. Τα συναισθήματα είναι αδιαμφισβήτητα και αδιαφιλονίκητα, ακατανίκητα από τον οποιονδήποτε, ούτε καν από τον ίδιο τον εαυτό μας. Η τέχνη παρακάμπτει τη λογική.
• Αν, για παράδειγμα, σου πει κάποιος ότι η αφρική είναι ωραία, τότε εσύ θα τον ρωτήσεις γιατί και πως και τι και με ποιόν τρόπο και ίσως φέρεις αντιρρήσεις: μα δεν κάνει πολλή ζέστη εκεί κάτω? Αν όμως ακούσεις ένα τραγούδι για αραπίνες μαύρες ερωτιάρες, τότε οι εικόνες θα πάνε κατευθείαν στο οπτικό νεύρο χωρίς να περάσουν από το κέντρο του λόγου. Η πεποίθηση θα είναι ήδη εγκατεστημένη στον εγκέφαλο τη επόμενη φορά που ακούσεις τη λέξη «Αφρική».
• Έτσι λειτουργεί η προπαγάνδα. Για αυτό κάθε οργάνωση έχει τους δικούς της ύμνους, κάθε πολυεθνική έχει το τραγουδάκι της και το λογότυπό της. Έτσι λειτουργεί και η διαφήμιση. Κανείς από όλους αυτούς δεν απευθύνεται στη λογική μας: όλοι απευθύνονται στο συναίσθημά μας και για αυτό πάντα πέφτουμε κορόιδα. Αν σου έλεγε η τάδε μπισκοτοβιομηχανία ότι αυτό το μπισκότο έχει τόση ζάχαρη, τόσα κιλά λίπος, τόσα χημικά και τόσα γενετικά τροποποιημένα συστατικά, τότε θα έπρεπε να ξοδέψει τα διπλάσια για να σε πείσει να το αγοράσεις. Αντί αυτού, σου βάζει ένα ροδομάγουλο παιδί σε έναν καταπράσινο κήπο μίας λευκής σπιταρόνας με κόκκινα κεραμίδια: ανασύρει και εκμεταλλεύεται τις παιδικές σου αναμνήσεις, τα παιδικά σου συναισθήματα, για αυτό λέμε ότι ένιωσες και πάλι παιδί.
• Πίσω στο θέμα μας όμως, η ουσία είναι ότι η τέχνη είναι ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις, να μεταδώσεις ότι νιώθεις. Αυτή είναι μία ανάγκη που την έχουμε όλοι, είτε είμαστε καλλιτέχνες είτε όχι. Όλοι θέλουμε να μας καταλαβαίνουν και να καταλάβουμε τους άλλους.
• Αυτό εννοούν οι τραγουδιστές όταν λένε ότι δεν πρέπει να ακούς τι λέει ο κόσμος. Σημαίνει ότι μπορείς και πρέπει να μεταδώσεις τα συναισθήματά σου, ότι αυτό είναι το μόνο που έχει σημασία γιατί αν δε σε καταλάβουν τότε αυτό που θα δεχθούν θα είναι μία θολή φωτογραφία σου, όχι εσύ.
• Μπορούμε λοιπόν να είμαστε οι καλλιτέχνες του εαυτού μας.
• Δεν χρειάζεται να είναι τέλειο αυτό που θα μας βγεί τελικά σαν αποτέλεσμα. Όπως θα επιβεβαιώσουν ένα σωρό καλλιτέχνες, τίποτα ποτέ δεν είναι τέλειο, παρά μόνο όταν αντιστοιχεί σε κάτι που μας πονάει. Το σημαντικό είναι να το τολμήσουμε.
• Αυτό το έμαθα τότε που έκανα το δεύτερο παιδί μου. Από πολύ μικρός ήθελε να σκαρφαλώνει. Ήταν μόλις μερικών μηνών όταν προσπαθούσε να σταθεί όρθιος κι εγώ ανησυχούσα μήπως είναι πολύ νωρίς, μήπως χτυπήσει, μήπως στραβώσουν τα μικροσκοπικά ποδαράκια του και ένα σωρό άλλες ανοησίες. Ο πατέρας μου τότε μου είπε ότι όλοι δεν μπορούσαμε μέχρι που μπορέσαμε.
• Αυτό με σημάδεψε από τότε, όχι μόνο σαν μητέρα στην ανατροφή των παιδιών μου, αλλά και για τον ίδιο μου τον εαυτό που μέσα στα πλαίσια μίας μικροαστικής νοοτροπίας θεωρούσε ότι κάποια πράγματα «δεν είναι για μένα» ή ότι κάποιοι άλλοι είναι καλύτεροι ή κι εγώ δεν ξέρω τι άλλο.
• Κανείς δεν μπορούσε, μέχρι που μπόρεσε.
• Έστω λοιπόν ότι το τόλμησες, έστω ότι μετάδωσες το μήνυμα. Ότι εν πάσει περιπτώσει, έκανες τον διπλανό σου να καταλάβει. Ποιο το όφελος? Τι θα αλλάξει?
• Είναι μία αλήθεια ότι τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι είναι περισσότερο πεισματάρηδες ακριβώς σε εκείνα τα θέματα στα οποία σφάλλουν, για τον απλούστατο λόγο ότι ,αν είναι απόλυτοι, τότε αναπόφευκτα η θεωρία τους θα χτυπήσει σε τοίχο, οπότε αν δεν αλλάξουν πορεία απλά θα σκοντάφτουν στο ίδιο νοητικό ή και πρακτικό εμπόδιο ξανά και ξανά. Ένας θεός ξέρει πόσο συχνά συμβαίνει αυτό στην καθημερινή μας ζωή και πόσο εγκλωβιζόμαστε από ακριβώς αυτά που αποδεχόμαστε ως σωστά. Είναι αλήθεια ότι ποτέ κανείς δεν έπεισε κανέναν: απλά έτυχε ενδόμυχα ήδη να συμφωνούν και μετά από συζήτηση διαπιστώθηκε η σύγκλιση των απόψεων.
• Για παράδειγμα, έρχεται ένας φίλος και ζητάει μία συμβουλή ή εκμυστηρεύεται ένα πρόβλημα. Μόλις συστήσεις τη μία ή την άλλη δράση, τότε ο φίλος σου θα αρχίσει τις αντιρρήσεις «Αυτό δεν γίνεται γιατί μπλα, μπλα, μπλα…Εκείνο δε γίνεται γιατί μπλα, μπλα, μπλα…» μέχρι που θα απορρίψει κάθε δική σου πρόταση, όχι επειδή αμφισβητεί την κρίση σου, αλλά επειδή το δίλημμα που τον ταλαιπωρεί, είναι δικό του κατόρθωμα και είναι ακριβώς οι δικές του πεποιθήσεις που τον βάζουν σε αυτό.
• Όταν έρχεται σε εσένα για συμβουλές, η απόφαση είναι ήδη σχηματισμένη μέσα του αλλά , ίσως, να μην έχει τη θέληση να δεχτεί τις συνέπειες των πράξεων και πεποιθήσεών του.
• Υπό αυτό το πρίσμα, ποιο το νόημα να συζητάμε?
• Το νόημα της συζήτησης και, κυρίως, της τέχνης, δεν είναι να αλλάξεις τη γνώμη κάποιου. Αν το κάνεις αυτό, τότε η μελλοντική ρήξη είναι δεδομένη γιατί σε κανέναν δεν αρέσει να του υποδεικνύουν πώς να ζήσει τη ζωή του, ούτε να του λένε όλην ώρα πόσο λάθος κάνει.
• Ο λόγος που θέλεις να μεταδώσεις ένα συναίσθημα ή μήνυμα είναι να κάνεις κατανοητή τη θέση σου, τη δική σου οπτική γωνία. Μερικές φορές τυχαίνει να συμπίπτει με τη θέση του διπλανού σου, και τότε έχουμε συμφωνία απόψεων, αυτό είναι όλο. Δεν μπορεί η τέχνη να αλλάξει τους ανθρώπους. Ο καλλιτέχνης απλά επισημαίνει κάποια πράγματα τα οποία βλέπει τριγύρω του. Συγκινείται όποιος ήδη έχει μέσα του αυτά τα πράγματα. Ο καλλιτέχνης απλά σου θυμίζει ότι είσαι κι εσύ άνθρωπος, ότι αυτό που σήμερα συμβαίνει σε κάποιον, αύριο ίσως συμβεί σε εσένα, είτε πρόκειται για χαρά είτε για θλίψη, ότι όλοι είμαστε το ίδιο άνθρωποι.