Στο κάτω-κάτω της γραφής, γιατί "Γιατί"?

• Υπάρχουν δύο γιατί, αυτό του αίτιου και αυτό του λόγου.
• Το γιατί του αιτίου είναι το εύκολο, διότι εύκολα το απαντά κανείς μετά από προσεκτική παρατήρηση του κόσμου. Για παράδειγμα, βρέχει γιατί οι υδρατμοί που λόγω ζέστης βρέθηκαν ψηλά, μόλις έρθουν σε επαφή με το ουράνιο ψύχος, ξανα-υγροποιούνται, άρα βαραίνουν, και αναπόφευκτα πέφτουν, ελκόμενα από τη βαρύτητα της γης.
• Από γιατί σε γιατί, φτάνει κανείς στην αρχή των πάντων, και εκεί, λόγω έλλειψης στοιχείων σταματά προσωρινά, ωστόσο έχει ήδη χτίσει ένα καλό νοητικό οικοδόμημα που βοηθά στην κατανόηση του κόσμου, πως έχουν τα πράγματα και πως να ζήσει κανείς επιτυχώς. Είναι το γιατί της εμπειρίας και της γνώσης.
• Το άλλο το γιατί, είναι το λόγου, το οποίο δεν ρωτά να μάθει το αίτιο, αλλά τον σκοπό. Όχι το πως προέκυψε κάτι αλλά σε τι αποσκοπεί κανείς όταν κάνει κάτι.
• Είναι το πιο μυστήριο, διότι για να το απαντήσει κανείς πρέπει να κοιτάξει μέσα στο μυαλό των ανθρώπων. Γιατί το είπε αυτό, γιατί συνέβη αυτό, για ποιό λόγο γίνεται κάτι. Μερικές φορές έχουμε ενδείξεις, όπως τα λόγια κάποιου, όμως είναι αλήθεια ότι το μεγαλύτερο μέρος του μυαλού μας χρησιμοποιείται όχι στην αντιμετώπιση των πρακτικών ζητημάτων αλλά σε αυτό το γιατί του λόγου, να αναζητούμε νόημα για ότι συμβαίνει.
• Η πραγματικότητα είναι ότι πολύ σπάνια και σε μικρότερη κλίμακα από ότι φανταζόμαστε ευθύνεται το δεύτερο γιατί για ότι συμβαίνει. Τις περισσότερες φορές τα περισσότερα συμβάντα είναι απόρροιες άλλων, είναι δηλαδή συνέπειες και όχι συνειδητές αποφάσεις κάποιου. Τις περισσότερες φορές το "πως" είναι στην ουσία αυτό που έχει σημασία από το "γιατί" και δεν θα πρέπει να τα συγχέουμε, αλλιώς μερικά πολύ παράλογα συμπεράσματα μπορεί να αντληθούν, όπως το ότι κάποιος είχε λόγο να δημιουργήσει τον άνθρωπο και για αυτό μπήκε στον κόπο να φτιάξει και τον υπόλοιπο κόσμο, που όμως δεν εξηγεί το γιατί να φτιάξει τον άνθρωπο εξ αρχής.
• Άλλο παράδειγμα χρήσης του "γιατί" για το "πως", είναι το που έχει φτάσει η ανθρωπότης, ο κόσμος. Διάφοροι συνομωσιολόγοι υποστηρίζουν ότι υπάρχουν κάποιοι "αυτοί" που τα κάνουν όλα.
• Δεν υπάρχουν "αυτοί" αλλά απλά το φαινόμενο της απληστίας, που δεν είναι χάρισμα "αυτών" αλλά όλων και οδηγεί το κάθε βήμα, την κάθε πράξη μας. Το να ζητάμε ολοένα και περισσότερα είναι στο ντιενέη μας, και όσο τελούμε υπό την ψευδαίσθηση ότι εμείς δεν είμαστε έτσι αλλά μόνο οι κακοί "άλλοι" τόσο θα ξαναπέφτουμε στις ίδιες παγίδες.
• Ναι, υπάρχουν κάποιοι που είναι πλουσιότεροι γιατί ( εδώ έχουμε το γιατί του τρόπου) έκαναν κάποια πράγματα που άλλοι δεν θα έκαναν, όμως το γιατί ( το γιατί του λόγου) δεν είναι για να καταστρέψουν το ανθρώπινο γένος αλλά απλά για να αποκτήσουν περισσότερα. Όπως κάνουμε και εμείς αλλά σε μικρότερη κλίμακα.
• Δε μας φτάνει, ας πούμε, αυτό το αυτοκίνητο, θέλουμε ένα με περισσότερα άλογα ή περισσότερες ανέσεις, έστω και αν στην ουσία δεν το χρειαζόμαστε. Θέλουμε κι άλλα ρούχα, κι άλλα τάπερ, κι άλλη διασκέδαση, κι άλλα, κι άλλα, κι άλλα. Τα θέλουμε ενστικτωδώς, γιατί έτσι επιζούμε, όμως υπάρχει ένα σημείο που τα θέλουμε χωρίς να τα χρειαζόμαστε, και απλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε, δεν μπορούμε να ελέγξουμε αυτό το ένστικτο.
• Είναι αστείο να το λέει κανείς αυτό τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, σε αυτή την συγκυρία όπου όλα τα περιθώρια στενεύουν, αλλά δες, ίσως αυτό να είναι το γιατί (του τρόπου) που φτάσαμε ως εδώ, ήταν δηλαδή απόρροια του φυσικού φαινομένου που λέγεται ανθρώπινη απληστία και επηρρεάζει τον κόσμο σε τέτοιο βαθμό.
• Άρα, ίσως, τελικά, το δεύτερο γιατί να είναι αχρείαστο, φιλοσοφικά, εκτός ίσως από την καθημερινή ασήμαντη συναλλαγή με τους ανθρώπους, συνεργάτες, εραστές και αντίπαλους, αλλά όσον αφορά την κατανόηση του κόσμου, ίσως θα ήταν καλύτερα να συμπεριλάβουμε το κεντρικό αυτό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ψυχής στα αίτια και όχι στους σκοπούς των όσων γίνονται.
• Ίσως έτσι μπορέσουμε να το κατανοήσουμε, να το συμπερισλάβουμε στις προβλέψεις μας και έτσι να κάνουμε καλύτερη την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον μας.