Κάπως έτσι

       Μία από τις τραγικές αλήθειες που συνειδητοποιεί κανείς όταν έχει διδάξει για κάποιο διάστημα, είναι το γεγονός ότι η γνώση, μαζί με όλα τα ωφέλη που συσχετίζουμε με αυτή, αξίζει σε όσους την αναζητούν.
       Γιατί δεν μπορείς να διδάξεις τίποτα σε κάποιον που δεν θέλει να μάθει, σε κάποιον που δεν έχει περιέργεια ή απλά αδιαφορεί για τον κόσμο γύρω του, με τον ίδιο τρόπο που δεν μπορείς να ταίσεις κάποιον που δεν πεινάει.
      Και αυτή είναι η τραγωδία του υπέροχου νέου κόσμου που έχουμε φτιάξει, να έχουμε όλα τα μέσα αλλά να είναι τόσο ανιαρός, πληκτικός, βαρετός που κανείς να μην θέλει να μάθει τίποτα για αυτόν, η περιέργεια που ώθησε κάποτε κάποιους, έχει πεθάνει στον καναπέ.
      Τα σχολεία μας, προσπαθούν να μας εμφυτεύσουν γνώσεις τις οποίες δεν επιθυμούμε. Τα παιδιά μας, άλλωστε, έχοντας γεννηθεί μέσα σε αυτόν τον κόσμο, γεννιούνται βαριεστημένα, με την αυτονόητη συνήθεια.
      Αυτό είναι που όσοι έχουν να κάνουν με παιδιά πρέπει οπωσδήποτε να ενσταλλάξουν σε αυτά, την περιέργεια και την νοητική εγρήγορση, την ευφυΐα σα να λέμε, μία ιδιότητα που όπως όλες οι άλλες διδάσκεται από νωρίς.
      Φορμάτ του μυαλού είναι ο όρος που χρησιμοποιώ όταν το σκέφτομαι μέσα μου, είναι αυτό που θα επιτρέψει σε ένα μυαλό αφενός να παρατηρήσει, να δει τί είναι αυτό που γίνεται μπροστά στα μάτια του και, αφετέρου, να το ερμηνεύσει, να το κατανοήσει και να το εκμεταλλευτεί ή να το αξιοποιήσει προς ώφελός του, να το κάνει πνευματικό του κτήμα, για μελλοντική χρήση, εμπειρία σα να λέμε.
      Έχοντας στα χέρια μας ένα μυαλό, μπορούμε είτε να το παραβιάσουμε, σπάζοντας και ανατρέποντας τις ευαίσθητες ισορροπίες του, πράγμα όμως που σίγουρα δεν οδηγεί στην επιθυμητή εκπλήρωση του νού, ούτε στην πνευματικότητα ούτε στην καλλιέργεια αλλά στην απλή αποστήθιση πληροφοριών, που περιφρονούμε ως στείρα. Αυτό που επιθυμούμε σαν παιδαγωγοί είναι η καλλιέργεια, η αυτόνομη πνευματικότητα που επιτρέπει σε όσους την κατορθώσουν να λύνουν τους γρίφους της ζωής χωρίς απώλειες και να επικρατούν όχι δια της βίας αλλά με την πιο εκλεπτυσμένη ισχύ που δίνει η βαθειά γνώση. Ένα τέτοιο μυαλό, ανεξάρτητα από το πεδίο που θα επιλέξει να δραστηριοποιηθεί, θα είναι όχι επιτυχημένο με την επιφανειακή τενεκεδένια έννοια των πρωινάδικων, αλλά με την πραγματική έννοια: θα είναι ελεύθερο και θα αλλάζει τον κόσμο, μέρα με τη μέρα.
    Σαν γονείς ή δάσκαλοι, με περιορισμένους πόρους και δυνατότητες, συχνά πέφτουμε στην παγίδα της ευκολίας. Δεν έχουν όμως σημασία οι πόροι, ούτε οι δυνατότητες. Μπορεί ο κάθε άνθρωπος, σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του, να αρχίσει να περιεργάζεται τον κόσμο που τον περιβάλλει, συνήθως μέσα από τα πράγματα εκείνα που του αρέσουν. Σε μεγάλη ηλικία, αυτό αποτελεί επιλογή του καθενός, το πως θα χειριστεί την πληροφορία, αν θα την προσπεράσει όπως προσπερνάμε τα στάτους του φέησμπουκ ή αν θα την καταγράψει, αν θα την συσχετίσει με άλλες παρόμοιες, αν θα την ενσωματώσει στο λόγο και στις πρακτικές του ή αν θα την στοιβάξει πάνω σε άλλες για να φτάσει ψηλότερα.
      Η αλήθεια είναι ότι η γνώση υπάρχει παντού τριγύρω. Τραγικά, οι περισσότεροι δεν την αναζητούν, κάποιοι γιατί περιμένουν από άλλους να τους την ταΐσουν στο στόμα έτοιμη μασημένη, και άλλοι επειδή δεν την αξιολογούν ως σημαντική, προτιμώντας την ασφάλεια της πνευματικής τσιγγουνιάς, δεν αναρωτιούνται για τίποτα. Άλλοι, δεν κατανοούν καν ότι πρόκειται για κάτι χρήσιμο, άλλοι πάλι δεν διαθέτουν τους νοητικούς κωδικούς για να την αποκωδικοποιήσουν, σαν τους άγριους που δεν αντιλαμβάνονται τα ραδιοσήματα που πάλλουν αδιόρατα τον αέρα πάνω από τα κεφάλια τους.
    Η αλήθεια και η γνώση, η πληροφορία εν τέλει, υπάρχει παντού, αλλού βολική και κοντινή, αλλού κρυμμένη και δυσπρόσιτη, αλλά υπάρχει. Και την βρίσκει όποιος την ψάχνει.
    Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως παιδαγωγοί, γονείς ή εκπαιδευτικοί, είναι ότι την περιέργεια και την δημιουργικότητα δεν την επιβάλλεις ούτε την διδάσκεις: την επιτρέπεις. Κι αυτό γιατί αυτά τα δύο, δημιουργικότητα και περιέργεια, είναι ένστικτα με τα οποία γεννιόμαστε όλοι μας, είναι ήδη στο ντι εν έη μας, και αποτελεί εξελικτικό προτέρημα του ανθρώπινου είδους. Τα παιδιά είναι ήδη δημιουργικά και περίεργα όταν γεννιούνται, όμως συχνά εμείς τους μαθαίνουμε ότι δεν πρέπει να είναι έτσι για να μην λερώσουνε το σπίτι ή για να είναι καθωσπρέπει ή γιατί προτιμάμε να κάνουμε κάτι άλλο εκείνη την ώρα.
    Κι όμως, είναι τόσο απλό.
    Απλά, απαντήστε κάθε ερώτηση ειλικρινά, χωρίς προκατάληψη ή ενοχή. Αν δεν ξέρετε, ψάξετε, και αυτό θα του μάθει πως να ψάχνει. Συζητήσετε, μιλήσετε με κάθε ευκαιρία. Διαβάστε παραμύθια, τραγουδήστε τραγούδια, φτιάξετε ηλίθια στιχάκια, κάνετε διαγωνισμό καλύτερης βρισιάς, πείτε ανέκδοτα. Δώσετε οδηγίες, δώσετε οδηγίες παραγγελίες, πάρετε τηλέφωνα, αναφέρετε τί είδατε ή τι κάνατε σήμερα, ασκήστε κριτική χωρίς συστολή για οτιδήποτε και οποιονδήποτε. Διαφωνήστε, συμφωνήστε. Κάνετε πράγματα.
    Ένα σκουλήκι στον κήπο μπορεί να γίνει μάθημα οικολογίας ή ανατομίας, ή ακόμα και ηθικής ή κοινωνιολογίας. Στρέψετε το ενδιαφέρον του στα μικρά θαύματα που μας περιβάλλουν, το πως πετάνε οι πασχαλίτσες, τί είναι το ηλιοβασίλεμα, πως λειτουργούν τα φανάρια στο δρόμο, το φωτοκύτταρο στην πόρτα του σουπερμάρκετ. Το γκαζάκι του καφέ και η πλάκα του σουβλατζή. Όχι μόνο θα μάθει ένα σωρό πράγματα, αλλά θα αποκτήσει και την ικανότητα να ικανοποιεί την περιέργειά του αντί να την καταπνίγει, όπως γίνεται τώρα στα σχολεία σχεδόν όλου του πλανήτη.
    Κι όμως, οι περισσότεροι γονείς, για πολλούς λόγους,  αφήνουν τα παιδιά τους στη σιωπή. Και μετά πληρώνουν άλλους, μουσικούς, προπονητές, φροντιστές και καλλιτέχνες, να τους επιβάλλουν με το ζόρι και με αφόρητη καταπίεση αυτά που οι ίδιοι σκότωσαν μέσα στα μυαλουδάκια τους.
     Σκεφτείτε το εξής: ο αριθμός δασκάλων χορού, τραγουδιού, μουσικής και άλλων "δημιουργικών" ασχολιών, είναι ο μεγαλύτερος όλων των εποχών, όμως οι κοινωνίες μας έχουν απωλέσει την δημιουργικότητά τους και την φαντασία τους σε τέτοιο βαθμό ώστε η μουσική και τα τραγούδια μας να είναι σαν σανός, η δημιουργικότητα έχει φτάσει στο ναδίρ.

 

      Για σκεφτείτε, πότε τραγουδήσατε ένα τραγούδι τελευταία φορά; Πότε ενδιαφερθήκατε για κάτι πέραν του εαυτού σας;