Ο μαθητής που αυτοκαταστρέφεται

• Κάθε δάσκαλος έχει υπ'όψιν του τουλάχιστον ένα τέτοιο περιστατικό. Είναι ο μαθητής που, ανεξάρτητα με τις πραγματικές του δυνατότητες, κάνει τέτοιες επιλογές που τον οδηγούν στην περιθωριοποίηση, στην αποκοπή από την υπόλοιπη ομάδα ή ακόμα και στην αποτυχία.
• Ο λόγος για τον οποίον συμβαίνει αυτό σε ορισμένα παιδιά, είναι γιατί, πριν αυτοκαταστραφεί μόνο του, έχουν αποτύχει πάνω του ένα σωρό άνθρωποι, ένα σωρό συστήματα, ώστε καταντά να έχει χάσει ελπίδα και πίστη στο οτιδήποτε. Τις περισσότερες φορές, αφού νόημα δεν βρίσκει να προσπαθήσει ούτε να κάνει υπομονή, αναζητά την εύκολη αναγνώριση της μαγκιάς, αυτό που εμείς οι επηρμένοι χαρακτηρίζουμε αλητεία.
• Όπως ένας λαός που δεν πιστεύει στους διεφθαρμένους ηγέτες του, δε βρίσκει λόγο το παιδί να πειστεί, ούτε να υπακούσει παρά μόνο απορρίπτει κάθε αρχή, επιβεβαιώνοντας την απογοήτευσή του περίτρανα μετά από κάθε κατσάδιασμα και κάθε επίπληξη.
• Ξέρει, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι κανείς δε νοιάζεται.
• Ο άνθρωπος που νιώθει έτσι, είναι ικανός για οποιαδήποτε σκληρότητα και οποιαδήποτε αυτοκαταστροφή, για οποιαδήποτε αθλιότητα, όπως δείχνουν όλα ως τώρα.
• Δεν είναι μόνο ο δάσκαλος που ευθύνεται για αυτό, όμως εκείνος είναι σχεδόν πάντα αυτός που έρχεται σε συχνότερη επαφή με το παιδί αυτό και έχει τις γνώσεις να διαγνώσει κάποιο πρόβλημα και να βοηθήσει σε πρώτη φάση το παιδί.
• Δυστυχώς, το σύστημα έτσι όπως είναι δεν ευνοεί την πραγματική υποστήριξη τέτοιων περιστατικών, ούτε επιτρέπει τη διαφορετικότητα.
• Επίσης δυστυχώς, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξέρει κανείς πως έφτασε ένα παιδί να αυτοτιμωρείται τόσο τελεσίδικα και ποιανού τις αμαρτίες πληρώνει. Μπορεί ο γονιός, μπορεί ο δάσκαλος, μπορεί ένα διαζύγιο ή η φτώχεια, ίσως ακόμα η αδιαφορία, η ζήλια, η βία και , έχει τύχει κι αυτό, μία απλή παρεξήγηση.
• Ίσως όμως να μην έχει σημασία η προέλευση του πόνου διότι, από οπουδήποτε και αν προέρχεται, είναι δεδομένο ότι δεν θα φύγει ποτέ. Ποτέ κανείς δεν ξεπερνάει τα τραύματα, αλλά μετά από πολλή προσπάθεια και πολλή βοήθεια, μαθαίνει να ζεί με τον πόνο, να τον διαχειρίζεται και να τον ξαναβάζει στο κουτάκι της λήθης όταν όλα πάνε καλά.
• Δουλειά του δάσκαλου είναι να διδάσκει, όπως του γιατρού να γιατρεύει και του φούρναρη να φτιάχνει ψωμί. Στα πλαίσια που ορίζονται από τη δουλειά του καθενός μας λοιπόν, είναι δυνατόν να δώσουμε στον άλλον, τον αυτοκαταστροφικό, να καταλάβει τρείς σημαντικότατες αλήθειες. Του δασκάλου, φυσικά, είναι μέσα στο ρόλο του να τα κάνει όλα αυτά, όμως μπορεί ο οποιοσδήποτε από εμάς να είναι αυτός που θα βοηθήσει κάποιον να σταθεί στα πόδια του, εγκαίρως, ενώ κανείς δεν έχει την απαίτηση από ένα φούρναρη ή έναν φυσικοθεραπευτή για κάτι τέτοιο.
• Ο δάσκαλος λοιπόν, έχει τρείς αλήθειες να αποδείξει, πριν αρχίσει καν να προσπαθεί το οτιδήποτε: ότι νοιάζεται, ότι μπορεί και ότι έχει σημασία.
• Ο δάσκαλος νοιάζεται, και μπορεί και έχει σημασία, αλλά πρέπει να αποδείξει ότι και ο μαθητής νοιάζεται και μπορεί και έχει σημασία, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει ο δάσκαλος να αποδείξει την αξία του, ότι έχει δίκιο και ότι πιστεύει πως ο μαθητής μπορεί να τα καταφέρει, ότι μαθητής έχει αξία.
• Αυτό πιο εύκολα λέγεται παρά γίνεται, γιατί ο μαθητής που έχει ξεπεράσει το κατώφλι της(αυτο-)υποτίμησης (γιατί περί αυτού πρόκειται) ξέρει ένα σωρό τρόπους να σε βγάζει από τα ρούχα σου, να σε εξοργίζει και να σε προκαλεί με την στάση του, να αμφισβητεί την ικανότητα, τη νοημοσύνη και την εξουσία σου.
• Αν νοιάζεσαι, τότε θα του δόσεις το χρόνο που χρειάζεται, μέχρι να έρθει με τα νερά σου. Θα χρειαστεί να του συγχωρήσεις πολλές ανοησίες και πολλά κρίματα. Θα χρειαστεί να επιμείνεις όχι με αυστηρότητα αλλά ανυποχώρητα, μία μιλώντας, μία αφαιρώντας τον εαυτό σου από το μυαλό του για να χωνέψει το μάθημα. Θα πρέπει αρχικά να μιλάς ήρεμα και σα να μην τρέχει τίποτα, αλλά κάθε κουβέντα που λες θα πρέπει να είναι αληθινή, να αποδεικνύεται σωστή, ειδάλλως να παραδέχεσαι ότι δεν ξέρεις, γιατί αν λες αρλούμπες τότε θα γελοιoποιηθείς και δεν θα σε πάρει στα σοβαρά.
• Ποτέ μην επιβάλλεις τίποτα, γιατί οι άνθρωποι κάνουν μόνο τα πράγματα που τους αρέσει να κάνουν, παρόλο που τα γούστα διαφέρουν αρκετά. Μπορεί κάποιος να του αρέσει να νιώθει οσιομάρτυρας ή επαναστάτης, οπότε δεν θα τον νοιάζει να ξεβολευτεί λιγάκι, ή σε άλλον μπορεί να αρέσει η εξουσία ή ο έλεγχος ή η αναγνώριση ή η μοιρολατρία, οπότε δεν έχει σημασία αν σε όλους αρέσει το παστίτσιο αλλά για ποιο λόγο ο καθένας θα το θυσιάσει.
• Παράλληλα, μια στο καρφί και μία στο πέταλο, είναι καλό να καταλάβει το παιδί ότι αξίζει, ότι έχει δυνατότητες, να πιστέψει στον εαυτό του. Μπορεί ποτέ να μη γίνει καθηγητής αγγλικής φιλολογίας, μπορεί όμως να εκφραστεί τόσο ώστε να πεί στον οδοντίατρο "με πονάει το πίσω δόντι" ή γενικά για να συνεννοηθεί σε απλό , καθημερινό επίπεδο ή, σε άλλες επιστήμες, να ξέρει ότι το αλάτι λυώνει το χιόνι για αυτό το λόγο, η ζύμωση στα τρόφιμα μπορεί να έχει αυτά τα αποτελέσματα, έτσι υπολογίζουμε το φιπιά, ένα καρφί το καρφώνεις έτσι, κτλ. Όπως όλοι μας, θα νιώσει αυτοπεποίθηση όταν κατορθώσει κάτι.
• Θα του δώσουμε, λοιπόν, κάτι εύκολο για αρχή, και όταν το καταφέρει, δεν θα πούμε "είδες που στα έλεγα! Είχα δίκιο!" αλλά θα αποσιωπήσουμε τη δική μας συμμετοχή, χρεώνοντας όλη την επιτυχία σε εκείνον. Και κάθε φορά θα ανεβάζουμε λιγάκι, ένα τσίκ, το βαθμό δυσκολίας, στο ρυθμό που υπαγορεύουν οι δυνατότητες και οι καταστάσεις. Δεν μπορεί , ας πούμε, το παιδί να περνάει το διαζύγιο των γονιών του ή να είναι στο σπίτι γεμάτο συγγενείς που κλαίνε για την κηδεία του παππού κι εμείς να το πιέζουμε... Θα μπορούσαμε αν ήταν εξαρχής καλός μαθητής ή αντέχει την πίεση, όμως ένα αυτοκαταστροφικό παιδί είναι πολύ ευαίσθητο και πολύ εύκολα μπορεί να χάσει το κουράγιο του, να ξανακυλήσει στην αυτολύπηση και στην παραίτηση.
• Γενικά, όπως με όλους τους ανθρώπους, κάθε ένας είναι διαφορετικός και είναι αδύνατον να συστήσει κανείς το ένα ή το άλλο σύστημα. Ξεχωριστά και κατά περίπτωση, λίγο-λίγο, είναι δυνατόν να πείσεις ένα παιδί που προτιμά να κάνει σούζες με το μηχανάκι ότι μπορεί να πάρει πτυχίο, έστω κι αν είναι την τρίτη φορά και με βαθμό C και ότι το να προσπαθείς αποτελεί από μόνο του μία μικρή επιτυχία.
• Ο δάσκαλος που θα το κάνει αυτό, μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε, όποιο πρόσωπο μένει στην εκτίμησή μας όταν όλα τριγύρω έχουν καταντήσει μία αηδία και ένα βδέλυγμα ταυτόχρονα. Μπορεί να είναι η γιαγιά μας ή ο φούρναρης ή το αφεντικό μας στην οικοδομή.
• Αν είμαστε άτυχοι, τότε αυτός που θα βρεθεί μπροστά μας θα είναι κάποιος ήδη περιθωριακός, που θα μας διδάξει να ικανοποιούμαστε με εύκολα κατορθώματα, θα μας συγχαρεί όταν κάνουμε κοτσάνες, μέχρι που με κάπνισμα και με ποτό, σερνάμενοι στα πεζοδρόμια ή ευτελίζοντας το κορμί μας με όποιον τρόπο είναι πιο εύκολος, αυτο-εκπληρώσουμε την ίδια μας την μοίρα.
• Όπως καταλαβαίνετε κι από μόνοι σας, αυτό είναι αδύνατον να το κάνεις για όλους, από την άλλη δεν το χρειάζονται όλοι, αλλά μερικοί. Επίσης, εφόσον το σύστημα είναι ισοπεδωτικό, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ο δάσκαλος θα καταφέρει να δώσει ένα καλό σπρώξιμο, πριν αναλάβει ο επόμενος δάσκαλος ή η ζωή η ίδια. Κι αυτό όμως είναι σημαντικό και μπορεί να σώσει μία ζωή.
• Από την άλλη, για να το κάνεις αυτό, δεν γίνεται παρά μόνο αν αγαπάς το παιδί και αν καταφέρεις να σε αγαπάει κι εκείνο. Οι πιθανότητες, μειώνονται...
• Δεν μπορείς να τους σώσεις όλους, μπορείς όμως να σώνεις έναν τη φορά.