Η Καλή Λάσπη

• Όταν ήταν μικρά τα παιδιά, τα άφηνα να παίζουν με τις λάσπες τις πέτρες και τα χώματα, γιατί θυμόμουν από τότε που ήμουν η ίδια παιδί, πόσο μου άρεσαν όλα αυτά και το πλήθος των δημιουργικών δυνατοτήτων που παρείχαν αυτά τα υλικά. Συν τοις άλλοις, η πείρα μου σαν δασκάλα αλλά και κάθε ένα σύγγραμμα ανεξαιρέτως, υποστήριζαν όλα την ίδια άποψη, αυτή που ενστικτωδώς προέκυψε σε εμένα, ότι όταν ένα παιδί παίζει, το αφήνουμε να παίξει, αν δεν συντρέχει πραγματικά ουσιαστικός λόγος για το αντίθετο.
• Τα ρούχα τους γίνονταν χάλια στο κοκκινόχωμα και στις λάσπες, τρίβονταν στα γόνατα και ξεχείλωναν στο μανίκι από τα τραβήγματα. Τα ίδια τα παιδιά λερώνονταν τόσο που, για να μπούν στο σπίτι, βγάζαμε παπούτσια, κάλτσες και μπλούζες έξω από την πόρτα, στο διάδρομο της πολυκατοικίας, και μετά τα πήγαινα κατευθείαν στη μπανιέρα. Τα άφηνα να κάνουν τσουλήθρα σε λόφους αμμοχάλικο ή κοκκινόχωμα, να σκαρφαλώνουν όπου ήθελαν, να "πλένουν" τα χέρια σε λασπόλακκους, να σκάνε "βόμβες" από ξεραμένο χώμα γεμίζοντας σκόνες τα πάντα. Χαϊδέψαμε σκυλιά και γατιά, τα ξετρυπώσαμε κάτω από τα αυτοκίνητα όπου κρύβονταν, ψάξαμε μέσα σε κουφάλες να δούμε μήπως έχει μανιτάρια, βυθίσαμε τα δάχτυλά μας στην άμμο, ρίξαμε πέτρες στο νερό για να δούμε ποια θα κάνει το μεγαλύτερο σπλαssh, περάσαμε γρήγορα το ποδήλατο μέσα από νερόλακκούς για να δούμε τα νερά που πετάγονται, ισορροπήσαμε σε καδρόνια παρατημένα σε αλάνες, ξιφομαχήσαμε με κλαριά, φτιάξαμε "χορτόπιτες", ξεκολλήσαμε τις μυρωδάτες φλούδες των ευκάλυπτων, μαζέψαμε διαμάντια (πέτρες) για το θησαυρό μας (τα σκουπίδια, τελικά) και περπατήσαμε όλη την Πρέβεζα με τα πόδια ώστε να μην αφήσουμε ούτε ένα σβωλαράκι χωρίς να το πετάξουμε στη θάλασσα .
• Αυτό, το βρώμικο παιχνίδι, είναι κάτι που δεν αντικαθίσταται από τίποτα άλλο, ούτε μέσα στο σπίτι ούτε πουθενά αλλού και είναι απολύτως απαραίτητο για την πνευματική, ψυχική και διανοητική ανάπτυξη του παιδιού.
• Καταρχάς, ο ανοιχτός ορίζοντας της υπαίθρου, είναι ο λόγος για τον οποίον τα μάτια μας είναι σχεδιασμένα έτσι. Ο εγκλεισμός του βλέμματος στο σπίτι αποτελεί παραβίαση των οπτικών μας δικαιωμάτων και οδηγεί σε χρόνιες ψυχοσωματικές παθήσεις, εκφυλίζοντας τον πραγματικό μας χαρακτήρα, και αυτό είναι επιστημονικό γεγονός. Εφόσον δεν μπορούμε να ζούμε στην ύπαιθρο, τότε είναι απαραίτητο να κάνουμε ότι μπορούμε για να βγαίνουμε έξω από το σπίτι όσο συχνότερα γίνεται και, δυστυχώς, οι δρόμοι των μεγαλουπόλεων δε λογιάζονται για "έξω" αλλά για "μεγαλύτερο μέσα" μιας και ο ορίζοντας δεν ξεπερνάει το απέναντι μπαλκόνι.
• Δεύτερον, κατά το παιχνίδι αυτού του είδους, ο νους χαλαρώνει και διευρύνεται ταυτόχρονα, σε ένα απίστευτα δημιουργικό παραλήρημα. Το παιδί (εμείς οι μεγάλοι είμαστε σοβαρά άτομα και δεν κάνουμε τέτοιες ανοησίες) βρίσκεται ταυτόχρονα βυθισμένο στις σκέψεις του αλλά και μέσα στον κόσμο, μαθαίνει ότι βλέπει και αισθάνεται, αλλά και τον εαυτό του, μαθαίνει τις συνέπειες του λάθους και την ευχαρίστηση της ανακάλυψης, με τον πιο ευχάριστο και αθώο τρόπο. Όταν συμβαίνει αυτό, δεν πρέπει να το διακόπτουμε αλλά να το αφήνουμε να συνεχίζεται για όσο περισσότερο επιτρέπουν οι συνθήκες, καλό μάλιστα θα ήταν να προβλέψουμε εξ αρχής να έχουμε όσο περισσότερο χρόνο γίνεται όταν βγαίνουμε για τέτοιου είδους βόλτες. Το ίδιο το παιδί ποτέ δεν θα πει "Πάμε να φύγουμε" αλλά σίγουρα θα πεινάσει, θα διψάσει ή θα βαρεθεί, οπότε τότε μπορείτε να του αποσπάσετε την προσοχή με ένα απλό "Πάμε να φάμε?" χωρίς τα τετριμμένα κλάμματα και διαμαρτυρίες. Αν πρέπει να φύγετε πριν ολοκληρώσει την εμπειρία του ο μικρός μαθητής των αισθήσεων, τότε περίπου μισή ώρα πριν την αναχώρηση ανακοινώστε ότι σε δέκα λεπτά θα φύγετε. Ένα τέταρτο πριν την αναχώρηση ανακοινώστε ότι σε πέντε λεπτά θα φύγετε. Πέντε λεπτά πριν την αναχώρηση ανακοινώστε ότι έχει ένα λεπτό ακόμα για παιχνίδι και τέλος σίγουρα θα σας ακολουθήσει χωρίς πολλές αντιρρήσεις.
• Τρίτο, το παιχνίδι αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από το παιχνίδι με τους φίλους, αλλά εξίσου σημαντικό. Μπορεί τα δύο να συνδυαστούν, αν συναντηθεί η παρέα στην αλάνα, με πολύ διασκεδαστικά και ωφέλιμα για το παιδί αποτελέσματα. Κάποια στιγμή, χωρίς δική μας παρώτρυνση, το ίδιο το παιδί θα αναζητήσει τη μοναξιά και τότε απλά θα πρέπει να την επιτρέψουμε γιατί συνήθως τα παιδιά δεν ζητούν κάτι αν δεν το χρειάζονται απόλυτα, ειδικά στις μικρές ηλικίες, αν και σπάνια το εκφράζουν με λέξεις. Συνήθως απλά το κάνουν, αποσύρονται στη γωνιά τους ή αφοσιώνονται σε ένα παιχνίδι, αν αυτό είναι που εκείνη τη στιγμή απαιτεί το μυαλό και το σώμα τους. Αν επιμείνουμε σε κάτι όπως "παίξε με το Θανασάκη που είναι φίλος σου" ή κάτι παρόμοιο, διακόπτουμε μία διεργασία που δεν έπρεπε να διακοπεί και αυτό, αν συμβαίνει επανειλημμένα, ίσως να αφήσει "απλήρωτους λογαριασμούς" όπως διαταραχές στην συγκέντρωση ή στην έλλειψη αυτοπεποίθησης, ένα ακόμα εξαιρετικά ενδιαφέρον επιστημονικό γεγονός που δε σας λένε όταν χαπακώνουν το παιδί σας ως "δυσλεκτικό" ή υπερκινητικό ή άλλες κοτσάνες.
• Ναι, είναι τόσο απλό.
• Τέταρτον, τα πλαστικά παιχνίδια είναι στην πλειοψηφία τους άχρηστες κοτσάνες γιατί δεν αντιστοιχούν σε τίποτα το πραγματικό, ενώ οι πέτρες και τα χώματα είναι αληθινά, άρα δίνουν μεγαλύτερη ικανοποίηση. Όπως το πείραμα του μαχαιριού: δώστε στο τεσσάρων χρονών πιτσιρίκι σας ένα ψεύτικο μαχαίρι, και θα το αφήσει πολύ σύντομα, βαριεστημένα. Αν όμως του δώσετε ένα αληθινό, τότε θα δείτε ότι θα κάνει όλα όσα μπορούσε να κάνει και με το πλαστικό, όπως να κόψει την πλαστελίνη ή να σκάψει στην άμμο. Και με το ψεύτικο μαχαίρι θα μπορούσε να κάνει αυτά τα πράγματα, όμως το ψεύτικο είναι ψεύτικο, άρα άχρηστο, γιατί δεν του διδάσκει τίποτα, ενώ με το αληθινό μαθαίνει πως να το κρατάει υπεύθυνα και πόσο επικίνδυνο είναι: μία πρόκληση!!! Η λύση δεν είναι να αφήσουμε το παιδί ελεύθερο στην κουζίνα, φυσικά, αλλά να βρούμε ένα μαχαίρι αληθινό που να μην κόβει (εστιατορίου) και να το αφήσουμε να εξαντλήσει τις χρηστικές του δυνατότητες, με μόνο περιορισμό να μην κάνει ζημιές και να μην βλάψει τον εαυτό του.
• Για αυτό και όσοι έχετε παιδιά,θα παρατηρήσετε ότι πολύ σπάνια αφιερώνουν τόσο χρόνο στο πλαστικό, αγοραστό παιχνίδι όσο στο καλάμι που βουτάει στο νερό της βροχής. Αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά συμβαίνει διότι τα πλαστικά παιχνίδια, παρόλο που είναι πολύ καλά σχεδιασμένα, είναι "ασφαλή" δηλαδή δεν αποτελούν πρόκληση κανενός είδους. Επίσης, τα πλαστικά, εργοστασιακά παιχνίδια, είναι έτοιμα, κατασκευασμένα και μπογιατισμένα, άρα δεν αφήνουν χώρο για τη φαντασία και ο μόνος τρόπος να παίξει με αυτά ένα παιδί είναι να τσακωθεί με τον αδερφό του για αυτό.
• Μετά από αυτό το αλήτικο παιχνίδι, γυρνώντας στο σπίτι, και αφού πλυθούμε και φάμε, τις περισσότερες φορές παρατηρούμε ότι το παιδί θα θελήσει να απομονωθεί για κάποιο διάστημα. Ίσως πάει στο δωμάτιό του ή καθίσει σε μία γωνιά με ένα βιβλίο, ζωγραφική ή απλά να χαζέψει για λίγο. Είναι και αυτό μέρος της διαδικασίας, μέρος της αποφόρτισης, της ξεκούρασης. Τα δικά μου συνήθως μου πιάνουν την κουβέντα ή αποσύρονται ήσυχα στο δωμάτιό τους. Κι αυτό είναι απαραίτητο να γίνει αβίαστα, αλλιώς πάει χαμένη όλη η προηγούμενη εμπειρία, διαταρράσεται η φυσική αρμονία που άντλησε ο νούς από τη φύση.
• Αργότερα, όταν μπήκαν στο δημοτικό, οι δασκάλες μου έλεγαν ότι τα δικά μου παιδιά είναι πιο έξυπνα και πιο ώριμα. Οι μανάδες των συμμαθητών τους μου έλεγαν ότι είμαι τυχερή που δεν έχω προβλήματα και ότι τα δικά μου είναι αγγελούδια. Δεν ήξεραν. Όταν τους είπα το πως, ξίνισαν τα μούτρα τους, γιατί είναι μαθημένες να βάζουν την πίτα πάνω από το παιδί και το ρούχο πάνω από το κορμί. Η αλήθεια σίγουρα βρίσκεται κάπου ανάμεσα, αλλά στην ηλικία των πέντε ή των έξι το παιδί έχει ανάγκη πρώτα από όλα να διαμορφώσει το σώμα και το μυαλό του σωστά, και τα ρούχα ή τις πίτες τα κανονίζουμε αργότερα.
• Αν σκέφτεστε πως θα τα κάνετε όλα αυτά, τη στιγμή που δουλεύετε, που δεν τα βγάζετε πέρα και που ο μόνος ελεύθερος χρόνος είναι μεταξύ έντεκα και δώδεκα το βράδυ, αν ακόμα και τα σαββατοκύριακα είναι τόσο ασφυκτικά γεμάτα υποχρεώσεις και αγγαρείες, τότε σίγουρα κάτι πάει στραβά και κάτι πρέπει να κάνετε, γιατί τι νόημα έχει να είναι άσπρες οι κουρτίνες και οι λογαριασμοί πληρωμένοι, αν εσείς και το παιδί σας ζείτε μέσα στη γκρίνια και την κατάθλιψη? Τί νόημα έχει να πουλήσετε μούρη στην υπηρεσία αν το αγγελούδι σας έχει ψυχοσωματικά από τα πέντε του? Και ποιό είναι το νόημα να είστε σπουδαίος αλλά να το βλέπετε να δυστυχεί από την έλλειψη τόσο απλών πραγμάτων, αν δεν μπορείτε να του παρέχετε ούτε καν λάσπη?
• Καιρός να φύγετε από την Αθήνα.